Wat zijn vijf favoriete werken van nieuwe directeur van Kunstmuseum Den Haag? (2024)

DEN HAAG - Het klinkt misschien raar, maar komende week is een beetje thuiskomen voor de nieuwe directeur van het Kunstmuseum in Den Haag. Zij is opgegroeid in Zoetermeer en komt al vanaf jonge leeftijd regelmatig in wat toen nog het Gemeentemuseum werd genoemd. Margriet Schavemaker raakte niet alleen verknocht aan het monumentale gebouw van Berlage, zij liet zich ook betoveren door de kunstwerken die het herbergt.

Na eerder leiding te hebben gegeven aan het Stedelijk Museum en het Amsterdam Museum zwaait Schavemaker op 53-jarige leeftijd nu de scepter in het Kunstmuseum Den Haag. Een mooie aanleiding om haar vijf favoriete werken in het Kunstmuseum te laten zien.

Voordat we binnen worden rondgeleid, staat Schavemaker erop dat we buiten beginnen. Niet zo heel vreemd, want het gebouw van Berlage is misschien wel het belangrijkste topstuk van het Kunstmuseum en heeft als museumstuk nummer 1 meegekregen.

'Ik ben zelf opgegroeid in Zoetermeer en mijn liefde voor kunst is ontstaan in het Haags Gemeentemuseum, nu dus Kunstmuseum Den Haag. Ik woonde vanaf mijn vijfde in Zoetermeer, maar mijn moeder vond Zoetermeer vreselijk en nam mij dan samen met mijn zusje mee naar het museum hier.'

'Ik herinner me nog heel goed deze entree, dat heet een pergola. Berlage heeft het gebouwd, het is gewoon fantastisch. Het is uit 1935. Maar wat hij wilde, is dat je je als bezoeker alles even los laat en binnen in een andere wereld komt. Van kunst, geschiedenis, vormgeving, dat je je even mag verrijken en wordt losgekoppeld van het dagelijks leven.'

'Hier is de liefde voor de kunst begonnen' vervolgt ze. 'Ik denk dat ik er als kind bijna niets van begreep, zoals van Mondriaan, maar die kunstwerken zeiden me wel iets of gaven me een bepaald gevoel. Dat gevoel vond ik zo bijzonder dat ik uiteindelijk kunstgeschiedenis ben gaan studeren.'

Binnen neemt de kersverse directeur ons als eerst mee naar het kunstwerk dat een zaadje plantte voor haar liefde voor de kunst.

'Dit is een werk van Mondriaan, Evolutie, met drie vrouwen. Ik begrijp er nog steeds niet zoveel van, maar het is zó mooi. Ik ben nu 53, maar ik vind het heel puur en het komt heel erg bij me binnen. Ook door de prachtige felle kleuren, alsof het gisteren is gemaakt.'

'Het is uit 1911 en Mondriaan was hier in een hele spirituele periode', weet Schavemaker. 'Hij was ook heel erg bezig met het occulte en het hogere, maar ook met het menselijk lichaam en wie je zelf bent. Je ziet hier dus vrouwenfiguren naakt, maar ook een soort bloemachtige of lichtachtige figuren daarachter.'

'Ik dacht zelf ook dat het iets was van het ontwaken. Van de nacht naar de dag en weer terug naar de nacht. Maar het zou ook een spirituele reis kunnen zijn, waar het middelste paneel het hogere is, die is ook wat hoger opgehangen.'

Schavemaker steekt het niet onder stoelen of banken, maar als het aan haar ligt, komt er meer aandacht voor vrouwelijke kunstenaars in het Kunstmuseum.

'Er zijn absoluut te weinig vrouwen. Maar er zijn er een paar hele mooie, ik laat je er zo nog één zien, maar het moet gewoon meer. Het moet meer in balans. Maar dat geldt ook voor mensen van kleur. 58 procent van de inwoners van Den Haag heeft een multiculturele achtergrond. Dat moet in dit museum ook gewoon te zien zijn.'

Blij is ze daarom met het werk van Charley Toorop. 'Een hele krachtige vrouwelijke schilder. In 1932 maakte ze dit zelfportret, maar ze heeft heel veel zelfportretten gemaakt. Het is zo'n mooi contrast met de vrouwen van Mondriaan, want die zijn heel erg geïdealiseerd en gestileerd afgebeeld.'

'Hier zie je elke rimpel, heel realistisch geeft ze zichzelf weer. Heel krachtig, de kracht van die vrouwelijke schilder vind ik heel mooi om hier te zien.'

De tentoonstelling van Paula Rego in 2022 in het Kunstmuseum was voor Schavemaker niet alleen een openbaring, maar ook zoals ze het Kunstmuseum in de toekomst voor zich ziet.

'Ik kende haar ook niet voor deze tentoonstelling. Ze maakt magisch werk. The Pillowman is een waanzinnige aankoop. Ze heeft zich heel erg verzet tegen het regime in Portugal in haar vroege werk, maar ook tegen het geweld dat vrouwen vaak ervaren.'

'The Pillowman gaat over geweld tegen vrouwen. Het is de mythe van: laat die vrouwen maar inslapen, laat ze maar vroeg doodgaan, zodat ze later niet worden blootgesteld aan geweld. Het is eigenlijk een heel cynisch, kritisch werk.'

'Tegelijkertijd is het ook heel krachtig, want het laat zien dat die vrouwenzaak ook heel belangrijk is. Het is nog steeds dat vrouwen vaak een onveilige samenleving ervaren.'

Als laatste neemt ze ons mee naar de zaal met het werk van de Nederlandse beeldend kunstenaar, auteur en muzikant Constant Nieuwenhuys.

'Dit vind ik ook te gek. Het is gemaakt na de Tweede Wereldoorlog, jaren vijftig of zestig. Hij zat eerst bij Cobra, een belangrijke groep expressionistische schilders. Maar daarna gaat hij over naar dit soort werk. De hele serie heet Nieuw Babylon.'

'Hij wilde een nieuwe samenleving ontwikkelen die voor iedereen gelijkheid creëert. Het is een soort labyrint. Mensen hebben ook geen spullen meer, ze kunnen eindeloos rondlopen en spelen naar hom*o Ludens van Johan Huizinga.'

'Dat is ook waar we nu tegenaan lopen: van wooncrisis tot heel veel ongelijkheden in de samenleving. Constant wilde dat oplossen door middel van vormgeving, middels design. Dit vind ik heel inspirerend.'