Iets wat je misschien niet wist over ICQ: toen de Russische overheid in 2021 afdwong dat Apple een scherm in de set-up zette met suggesties voor Russische apps om te installeren, stond het aloude ICQ ertussen. De regering van Poetin vond het dus belangrijk dat je ICQ op je iPhone zette, als je Russisch bent tenminste.
Als je de afgelopen tijd de app wilde installeren, kon dat niet meer op iOS: de app was al verdwenen. In de Google Play Store staat hij al langer niet meer. Op moment van schrijven is de app nog wel te vinden in de Huawei AppGallery, die beweert dat de app drie miljoen installaties heeft. Hoewel er miljoenen mensen zijn die de app zouden hebben geprobeerd op Huawei-apparaten, is het aantal beoordelingen beperkt. Sterker nog: er zijn helemaal geen beoordelingen van de app in de AppGallery. Dit zou kunnen liggen aan de dienst zelf, want zelfs het populaire Snapchat, met 358 miljoen installaties, heeft slechts negen beoordelingen.
Hoe ICQ, een dienst van een Israëlisch bedrijf uit 1996, bijna 25 jaar later in de lijst van Russische apps kwam, is interessant en de moeite waard. Nu de dienst definitief ophoudt te bestaan, de stekker gaat eruit op 26 juni, is dit het moment om terug te kijken op de geschiedenis van misschien wel het eerste populaire chatplatform uit de beginjaren van het internettijdperk.
Afbeelding frontpage gebaseerd op foto van: Getty Images/SolarSven
Het prille begin
De makers van ICQ, dat geen afkorting is, want het staat voor 'I seek you', waren vier Israëlische studenten: Yair Goldfinger, Arik Vardi, Sefi Vigiser en Amnon Amir. Het was uiteraard niet de eerste manier van online chatten: IRC bestond toen uiteraard ook al, net als e-mail en de aloude messageboards. ICQ had wel wat vernieuwende elementen, zoals een makkelijke installatie, het vinden van gebruikers aan de hand van een Unique Internet Number, ofwel UIN, en het versturen van bestanden.
De eerste release vond plaats in 1996. Er was geen marketing: de vier studenten verspreidden het zelf en vertelden mensen in hun omgeving erover. Die eerste release was ook beperkt: gebruikers konden via UDP-poort 4000 verbinding maken met icq.mirabilis.com. Encryptie was er niet. Wachtwoorden en berichten gingen onversleuteld het internet over.
In de jaren erna werd de dienst snel populairder. Al na een jaar waren er 300.000 gelijktijdige gebruikers per week, voor die tijd een gigantisch aantal. Het Amerikaanse AOL kocht ICQ-moederbedrijf Mirabilis in 1998, minder dan twee jaar na de oprichting, voor iets meer dan 400 miljoen dollar. Dit vond plaats in de tijd van de dotcombubbel, eind vorige en begin deze eeuw, dus dat hoge bedrag is in die context niet schokkend. Toch zegt het iets dat een gevestigd bedrijf zoveel geld overheeft voor een klein bedrijf van een paar studenten zonder omzet.
Dat kwam natuurlijk omdat iedereen ook toen al wist dat digitale communicatie een hoge vlucht zou nemen. Ga maar na: vast bellen kostte geld, brieven sturen kostte postzegels en dus geld, en sms'en via een mobiele telefoon kostte geld... het aantal mogelijkheden voor min of meer gratis communicatie was beperkt. En nu kon je ineens zonder meerkosten met mensen die je kent en met vreemden kletsen via het internet. Het is dan ook logisch dat het een grote aantrekkingskracht had.
Op het gebied van architectuur was ICQ opgezet als een combinatie van een gecentraliseerde dienst en een p2p-dienst. Het inloggen en het ophalen van informatie over een andere gebruiker gebeurde via een server, maar ICQ maakte het contact met een andere gebruiker rechtstreeks via TCP/IP.
Encryptie werd pas geïntroduceerd in de vijfde versie van het protocol, dat in gebruik werd genomen bij een release in 1999. Dat gebeurde dus pas na de overname. In 2000 kwam er de mogelijkheid bij om met het protocol te kunnen bellen. Ook waren er toen al gespreksgeschiedenis en de mogelijkheid om contacten uit te nodigen.
/i/2006727598.webp?f=imagenormal "Vaarwel ICQ - Doek valt voor een icoon uit de jaren 90 (5)")
Dat ICQ destijds, in elk geval onder het Tweakers-publiek, een grote bekendheid genoot, blijkt uit de manier waarop auteurs op de site over het programma schreven. Het eerste bericht waarin ICQ genoemd wordt, gaat over een thirdpartyclient, iets wat Mirabilis en later AOL actief bestreden. Ook een nieuwe versie van ICQ kreeg uiteraard een vermelding in die tijd.
Ingehaald door de tijd
Het succes van ICQ leidde ertoe dat er meer berichtendiensten kwamen, waarvan sommige populairder werden dan ICQ. Een van de bekendste uit de beginjaren van deze eeuw was uiteraard MSN Messenger van Microsoft, maar Yahoo had bijvoorbeeld ook een eigen Messenger. Daarnaast waren Google Talk, AIM, Jabber en Skype berichtendiensten met behoorlijke gebruikersgroepen. De concurrentie nam stevig toe.
Het hoogtepunt voor ICQ lag rond 2001, hoewel veel gebruikers de chatdienst lang trouw bleven. In de eerste jaren verdiende AOL veel geld aan de dienst, maar de omzet nam later af en daarmee verslapte ook de aandacht voor de ontwikkeling. Nieuwe functies kwamen minder snel en hoewel er wel versies waren voor onder meer Symbian S60 en Windows Mobile, sprong AOL niet zo actief in op de komst van nieuwere platforms als Apples iPhone OS en Googles Android.
AOL verkocht ICQ in 2010 aan het Russische Digital Sky Technologies, toen vooral bekend van Mail.ru. Het Russische bedrijf betaalde 187,5 miljoen dollar voor ICQ. AOL wilde ervan af omdat het niet tot de kernactiviteiten behoorde. De verkoop deed financieel waarschijnlijk pijn, want ICQ had twaalf jaar eerder immers nog meer dan het dubbele gekost.
Dat juist een Russisch bedrijf ICQ overnam, is niet onlogisch. Digital Sky wilde zijn online aanwezigheid vergroten en ICQ was in Rusland destijds nog altijd een populaire dienst. Er waren toen 42 miljoen actieve gebruikers, waarvan veel in Rusland. Onder tweakers lag dat anders, gezien de reacties op het nieuwsbericht. Gebruikers kenden het nog uit een toen al ver verleden en herinnerden zich vooral de spam, omdat het werkte met een gemakkelijk te raden volgnummer.
Digital Sky zette in eerste instantie flink in op de ontwikkeling. Het integreerde ICQ met andere diensten zoals Facebook, Twitter, Gmail en YouTube. Er kwamen mobiele apps met videobelfuncties, stickers en filters.
Het einde
ICQ heeft het langer volgehouden dan veel van zijn concurrenten uit de jaren negentig van de vorige eeuw en het begin van deze eeuw. AOL Messenger, MSN Messenger en Google Talk zijn allemaal al lang verdwenen. De nieuwe generatie chatapps, zoals WhatsApp, iMessage, Signal en Facebook Messenger, heeft de markt al jaren geleden helemaal overgenomen.
Ondanks de komst van nieuwe apps en functies zakte het aantal actieve gebruikers de afgelopen jaren naar een paar miljoen per maand. Eigenaar VK Group lijkt de voorkeur te geven aan de eigen diensten VK Messenger en VK WorkSpace.
De afgelopen jaren verschenen er geen updates meer voor de mobiele apps. De app verdween enige tijd geleden al uit de App Store van Apple en de Play Store van Google. Het is niet ondenkbaar dat de app alleen nog in de Huawei AppGallery te vinden is omdat VK Group die simpelweg is vergeten.
Zo komt er na bijna 28 jaar een einde aan de eerste populaire chatapp van het internet. ICQ toonde vooral aan een hele generatie jonge internetters hoe het is om online te chatten, naast vernieuwende functies als bestanden versturen. Dat we online veel kletsen, zal voorlopig niet stoppen, maar op 26 juni valt het doek wel voor de grootvader van de chatapps. Dan zal nooit meer het kenmerkende 'uh-oh' klinken als er een nieuw bericht binnenkomt.
